-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
ethica.xml
14216 lines (12959 loc) · 610 KB
/
ethica.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-15" ?>
<!DOCTYPE ethica SYSTEM "ethica.dtd">
<ethica>
<!-- ****************************************************************
* Pars 1
****************************************************************
-->
<entitas typus="pars" numerus="1" titulus="De Deo" id="p1">
<!-- Definitiones -->
<entitas typus="definitiones" id="1d">
<entitas typus="definitio" numerus="1" id="1d1">
<verba><p>Per causam sui intelligo id cujus essentia involvit
existentiam sive id cujus natura non potest concipi nisi
existens.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="definitio" numerus="2" id="1d2">
<verba><p>Ea res dicitur in suo genere finita quæ alia ejusdem
naturæ terminari potest. Exempli gratia corpus dicitur
finitum quia aliud semper majus concipimus. Sic cogitatio
alia cogitatione terminatur. At corpus non terminatur
cogitatione nec cogitatio corpore.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="definitio" numerus="3" id="1d3">
<verba><p>Per substantiam intelligo id quod in se est et per se
concipitur hoc est id cujus conceptus non indiget conceptu
alterius rei a quo formari debeat.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="definitio" numerus="4" id="1d4">
<verba><p>Per attributum intelligo id quod intellectus de
substantia percipit tanquam ejusdem essentiam
constituens.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="definitio" numerus="5" id="1d5">
<verba><p>Per modum intelligo substantiæ affectiones sive id
quod in alio est, per quod etiam concipitur.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="definitio" numerus="6" id="1d6">
<verba><p>Per Deum intelligo ens absolute infinitum hoc est
substantiam constantem infinitis attributis quorum
unumquodque æternam et infinitam essentiam
exprimit.</p></verba>
<entitas typus="explicatio" id="1d6e">
<verba><p>Dico absolute infinitum, non autem in suo genere;
quicquid enim in suo genere tantum infinitum est, infinita
de eo attributa negare possumus; quod autem absolute
infinitum est, ad ejus essentiam pertinet quicquid
essentiam exprimit et negationem nullam
involvit.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="definitio" numerus="7" id="1d7">
<verba><p>Ea res libera dicitur quæ ex sola suæ naturæ
necessitate existit et a se sola ad agendum
determinatur. Necessaria autem vel potius coacta quæ ab alio
determinatur ad existendum et operandum certa ac determinata
ratione.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="definitio" numerus="8" id="1d8">
<verba><p>Per æternitatem intelligo ipsam existentiam quatenus
ex sola rei æternæ definitione necessario sequi
concipitur.</p></verba>
<entitas typus="explicatio" id="1d8e">
<verba><p>Talis enim existentia ut æterna veritas sicut rei
essentia concipitur proptereaque per durationem aut tempus
explicari non potest tametsi duratio principio et fine
carere concipiatur.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
</entitas>
<!-- Axiomata -->
<entitas typus="axiomata" id="1a">
<entitas typus="axioma" numerus="1" id="1a1">
<verba><p>Omnia quæ sunt vel in se vel in alio sunt.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="axioma" numerus="2" id="1a2">
<verba><p>Id quod per aliud non potest concipi, per se concipi
debet.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="axioma" numerus="3" id="1a3">
<verba><p>Ex data causa determinata necessario sequitur effectus
et contra si nulla detur determinata causa, impossibile est
ut effectus sequatur.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="axioma" numerus="4" id="1a4">
<verba><p>Effectus cognitio a cognitione causæ dependet et
eandem involvit.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="axioma" numerus="5" id="1a5">
<verba><p>Quæ nihil commune cum se invicem habent, etiam per se
invicem intelligi non possunt sive conceptus unius alterius
conceptum non involvit.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="axioma" numerus="6" id="1a6">
<verba><p>Idea vera debet cum suo ideato convenire.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="axioma" numerus="7" id="1a7">
<verba><p>Quicquid ut non existens potest concipi, ejus essentia
non involvit existentiam.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<!-- Propositiones -->
<entitas typus="propositio" numerus="1" id="101">
<verba><p>Substantia prior est natura suis
affectionibus.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="101d">
<verba><p>Patet ex <patet-ex id="1d3">definitione 3</patet-ex>
et <patet-ex id="1d5">5</patet-ex>.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="2" id="102">
<verba><p>Duæ substantiæ diversa attributa habentes nihil inter se
commune habent.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="102d">
<verba><p>Patet etiam ex <patet-ex id="1d3">definitione
3</patet-ex>. Unaquæque enim in se debet esse et per se
debet concipi sive conceptus unius conceptum alterius non
involvit.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="3" id="103">
<verba><p>Quæ res nihil commune inter se habent, earum una
alterius causa esse non potest.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="103d">
<verba><p>Si nihil commune cum se invicem habent, ergo
(per <patet-ex id="1a5">axioma 5</patet-ex>) nec per se
invicem possunt intelligi adeoque
(per <patet-ex id="1a4">axioma 4</patet-ex>) una alterius
causa esse non potest. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="4" id="104">
<verba><p>Duæ aut plures res distinctæ vel inter se distinguuntur
ex diversitate attributorum substantiarum vel ex diversitate
earundem affectionum.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="104d">
<verba><p>Omnia quæ sunt vel in se vel in alio sunt
(per <patet-ex id="1a1">axioma 1</patet-ex>) hoc est
(per <patet-ex id="1d3">definitiones 3</patet-ex>
et <patet-ex id="1d5">5</patet-ex>) extra intellectum nihil
datur præter substantias earumque affectiones. Nihil ergo
extra intellectum datur per quod plures res distingui inter
se possunt præter substantias sive quod idem est (per
<patet-ex id="1d4">definitionem 4</patet-ex>) earum
attributa earumque affectiones. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="5" id="105">
<verba><p>In rerum natura non possunt dari duæ aut plures
substantiæ ejusdem naturæ sive attributi.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="105d">
<verba><p>Si darentur plures distinctæ, deberent inter se
distingui vel ex diversitate attributorum vel ex diversitate
affectionum (per <patet-ex id="104">propositionem
præcedentem</patet-ex>). Si tantum ex diversitate
attributorum, concedetur ergo non dari nisi unam ejusdem
attributi. At si ex diversitate affectionum, cum substantia
sit prior natura suis affectionibus
(per <patet-ex id="101">propositionem 1</patet-ex>)
depositis ergo affectionibus et in se considerata hoc est
(per
<patet-ex id="1d3">definitionem 3</patet-ex>
et <patet-ex id="1a6">axioma 6</patet-ex>) vere considerata,
non poterit concipi ab alia distingui hoc est (per
<patet-ex id="104">propositionem præcedentem</patet-ex>) non
poterunt dari plures sed tantum una. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="6" id="106">
<verba><p>Una substantia non potest produci ab alia
substantia.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="106d">
<verba><p>In rerum natura non possunt dari duæ substantiæ
ejusdem attributi (per <patet-ex id="105">propositionem
præcedentem</patet-ex>) hoc est (per
<patet-ex id="102">propositionem 2</patet-ex>) quæ aliquid
inter se commune habent. Adeoque
(per <patet-ex id="103">propositionem 3</patet-ex>) una
alterius causa esse nequit sive ab alia non potest
produci. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="corollarium" id="106c">
<verba><p>Hinc sequitur substantiam ab alio produci non
posse. Nam in rerum natura nihil datur præter substantias
earumque affectiones ut patet ex <patet-ex id="1a1">axiomate
1</patet-ex> et <patet-ex id="1d3">definitionibus
3</patet-ex> et
<patet-ex id="1d5">5</patet-ex>. Atqui a substantia produci
non potest (per <patet-ex id="105">præcedentem
propositionem</patet-ex>). Ergo substantia absolute ab alio
produci non potest. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<!-- Est-ce le aliter du corollaire ou de la démonstration ? -->
<entitas typus="aliter" id="106a">
<verba><p>Demonstratur hoc etiam facilius ex absurdo
contradictorio. Nam si substantia ab alio posset produci,
ejus cognitio a cognitione suæ causæ deberet pendere (per
<patet-ex id="1a4">axioma 4</patet-ex>) adeoque
(per <patet-ex id="1d3">definitionem 3</patet-ex>) non esset
substantia.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="7" id="107">
<verba><p>Ad naturam substantiæ pertinet existere.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="107d">
<verba><p>Substantia non potest produci ab alio
(per <patet-ex id="106c">corollarium propositionis
præcedentis</patet-ex>); erit itaque causa sui id est (per
<patet-ex id="1d1">definitionem 1</patet-ex>) ipsius
essentia involvit necessario existentiam sive ad ejus
naturam pertinet existere. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="8" id="108">
<verba><p>Omnis substantia est necessario infinita.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="108d">
<verba><p>Substantia unius attributi non nisi unica existit (per
<patet-ex id="105">propositionem 5</patet-ex>) et ad ipsius
naturam pertinet existere
(per <patet-ex id="107">propositionem 7</patet-ex>). Erit
ergo de ipsius natura vel finita vel infinita existere. At
non finita. Nam (per <patet-ex id="1d2">definitionem
2</patet-ex>) deberet terminari ab alia ejusdem naturæ quæ
etiam necessario deberet existere
(per <patet-ex id="107">propositionem 7</patet-ex>) adeoque
darentur duæ substantiæ ejusdem attributi, quod est absurdum
(per <patet-ex id="105">propositionem 5</patet-ex>). Existit
ergo infinita. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="scholium" numerus="1" id="108sc1">
<verba><p>Cum finitum esse revera sit ex parte negatio et
infinitum absoluta affirmatio existentiæ alicujus naturæ,
sequitur ergo ex sola <patet-ex id="107">7
propositione</patet-ex> omnem substantiam debere esse
infinitam.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="scholium" numerus="2" id="108sc2">
<verba><p>Non dubito quin omnibus qui de rebus confuse judicant
nec res per primas suas causas noscere consueverunt,
difficile sit
<patet-ex id="107">demonstrationem 7
propositionis</patet-ex> concipere; nimirum quia non
distinguunt inter modificationes substantiarum et ipsas
substantias neque sciunt quomodo res producuntur. Unde fit
ut principium quod res naturales habere vident,
substantiis affingant; qui enim veras rerum causas
ignorant, omnia confundunt et sine ulla mentis repugnantia
tam arbores quam homines loquentes fingunt et homines tam
ex lapidibus quam ex semine formari et quascunque formas
in alias quascunque mutari imaginantur. Sic etiam qui
naturam divinam cum humana confundunt, facile Deo affectus
humanos tribuunt præsertim quamdiu etiam ignorant quomodo
affectus in mente producuntur. Si autem homines ad naturam
substantiæ attenderent, minime de
veritate <patet-ex id="107">7 propositionis</patet-ex>
dubitarent; imo hæc propositio omnibus axioma esset et
inter notiones communes numeraretur. Nam per substantiam
intelligerent id quod in se est et per se concipitur hoc
est id cujus cognitio non indiget cognitione alterius
rei. Per modificationes autem id quod in alio est et
quarum conceptus a conceptu rei in qua sunt, formatur :
quocirca modificationum non existentium veras ideas
possumus habere quandoquidem quamvis non existant actu
extra intellectum, earum tamen essentia ita in alio
comprehenditur ut per idem concipi possint. Verum
substantiarum veritas extra intellectum non est nisi in se
ipsis quia per se concipiuntur. Si quis ergo diceret se
claram et distinctam hoc est veram ideam substantiæ habere
et nihilominus dubitare num talis substantia existat, idem
hercle esset ac si diceret se veram habere ideam et
nihilominus dubitare num falsa sit (ut satis attendenti
sit manifestum); vel si quis statuat substantiam creari,
simul statuit ideam falsam factam esse veram, quo sane
nihil absurdius concipi potest adeoque fatendum necessario
est substantiæ existentiam sicut ejus essentiam æternam
esse veritatem. Atque hinc alio modo concludere possumus
non dari nisi unicam ejusdem naturæ, quod hic ostendere
operæ pretium esse duxi. Ut autem hoc ordine faciam
notandum est I° veram uniuscujusque rei definitionem nihil
involvere neque exprimere præter rei definitæ naturam. Ex
quo sequitur hoc II° nempe nullam definitionem certum
aliquem numerum individuorum involvere neque exprimere
quandoquidem nihil aliud exprimit quam naturam rei
definitæ. Exempli gratia definitio trianguli nihil aliud
exprimit quam simplicem naturam trianguli; at non certum
aliquem triangulorum numerum. III° notandum dari
necessario uniuscujusque rei existentis certam aliquam
causam propter quam existit. IV° denique notandum hanc
causam propter quam aliqua res existit, vel debere
contineri in ipsa natura et definitione rei existentis
(nimirum quod ad ipsius naturam pertinet existere) vel
debere extra ipsam dari. His positis sequitur quod si in
natura certus aliquis numerus individuorum existat, debeat
necessario dari causa cur illa individua et cur non plura
nec pauciora existunt. Si exempli gratia in rerum natura
20 homines existant (quos majoris perspicuitatis causa
suppono simul existere nec alios antea in natura
exstitisse) non satis erit (ut scilicet rationem reddamus
cur 20 homines existant) causam naturæ humanæ in genere
ostendere sed insuper necesse erit causam ostendere cur
non plures nec pauciores quam 20 existant quandoquidem
(per III notam) uniuscujusque debet necessario dari causa
cur existat. At hæc causa (per notam II et III) non potest
in ipsa natura humana contineri quandoquidem vera hominis
definitio numerum vicenarium non involvit adeoque (per
notam IV) causa cur hi viginti homines existunt et
consequenter cur unusquisque existit, debet necessario
extra unumquemque dari et propterea absolute concludendum
omne id cujus naturæ plura individua existere possunt,
debere necessario ut existant causam externam habere. Jam
quoniam ad naturam substantiæ (per jam ostensa in hoc
scholio) pertinet existere, debet ejus definitio
necessariam existentiam involvere et consequenter ex sola
ejus definitione debet ipsius existentia concludi. At ex
ipsius definitione (ut jam ex nota II et III ostendimus)
non potest sequi plurium substantiarum existentia;
sequitur ergo ex ea necessario unicam tantum ejusdem
naturæ existere, ut proponebatur.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="9" id="109">
<verba><p>Quo plus realitatis aut esse unaquæque res habet eo
plura attributa ipsi competunt.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="109d">
<verba><p>Patet ex <patet-ex id="1d4">definitione
4</patet-ex>.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="10" id="110">
<verba><p>Unumquodque unius substantiæ attributum per se concipi
debet.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="110d">
<verba><p>Attributum enim est id quod intellectus de substantia
percipit tanquam ejus essentiam constituens
(per <patet-ex id="1d4">definitionem 4</patet-ex>) adeoque
(per <patet-ex id="1d3">definitionem 3</patet-ex>) per se
concipi debet. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="scholium" id="110sc">
<verba><p>Ex his apparet quod quamvis duo attributa realiter
distincta concipiantur hoc est unum sine ope alterius, non
possumus tamen inde concludere ipsa dua entia sive duas
diversas substantias constituere; id enim est de natura
substantiæ ut unumquodque ejus attributorum per se
concipiatur quandoquidem omnia quæ habet attributa, simul in
ipsa semper fuerunt nec unum ab alio produci potuit sed
unumquodque realitatem sive esse substantiæ exprimit. Longe
ergo abest ut absurdum sit uni substantiæ plura attributa
tribuere; quin nihil in natura clarius quam quod unumquodque
ens sub aliquo attributo debeat concipi et quo plus
realitatis aut esse habeat eo plura attributa quæ et
necessitatem sive æternitatem et infinitatem exprimunt,
habeat et consequenter nihil etiam clarius quam quod ens
absolute infinitum necessario sit definiendum
(ut <patet-ex id="1d6">definitione 6</patet-ex> tradidimus)
ens quod constat infinitis attributis quorum unumquodque
æternam et infinitam certam essentiam exprimit. Si quis
autem jam quærit ex quo ergo signo diversitatem
substantiarum poterimus dignoscere, legat sequentes
propositiones, quæ ostendunt in rerum natura non nisi unicam
substantiam existere eamque absolute infinitam esse,
quapropter id signum frustra quæreretur.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="11" id="111">
<verba><p>Deus sive substantia constans infinitis attributis
quorum unumquodque æternam et infinitam essentiam exprimit,
necessario existit.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="111d">
<verba><p>Si negas, concipe si fieri potest, Deum non
existere. Ergo (per <patet-ex id="1a7">axioma 7</patet-ex>)
ejus essentia non involvit existentiam. Atqui hoc (per
<patet-ex id="107">propositionem 7</patet-ex>) est absurdum
: ergo Deus necessario existit. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="aliter" numerus="1" id="111a1">
<verba><p>Cujuscunque rei assignari debet causa seu ratio tam
cur existit quam cur non existit. Exempli gratia si
triangulus existit, ratio seu causa dari debet cur existit;
si autem non existit, ratio etiam seu causa dari debet quæ
impedit quominus existat sive quæ ejus existentiam
tollat. Hæc vero ratio seu causa vel in natura rei contineri
debet vel extra ipsam. Exempli gratia rationem cur circulus
quadratus non existat, ipsa ejus natura indicat; nimirum
quia contradictionem involvit. Cur autem contra substantia
existat, ex sola etiam ejus natura sequitur quia scilicet
existentiam involvit (vide <patet-ex id="107">propositionem
7</patet-ex>). At ratio cur circulus vel triangulus existit
vel cur non existit, ex eorum natura non sequitur sed ex
ordine universæ naturæ corporeæ; ex eo enim sequi debet vel
jam triangulum necessario existere vel impossibile esse ut
jam existat. Atque hæc per se manifesta sunt. Ex quibus
sequitur id necessario existere cujus nulla ratio nec causa
datur quæ impedit quominus existat. Si itaque nulla ratio
nec causa dari possit quæ impedit quominus Deus existat vel
quæ ejus existentiam tollat, omnino concludendum est eundem
necessario existere. At si talis ratio seu causa daretur, ea
vel in ipsa Dei natura vel extra ipsam dari deberet hoc est
in alia substantia alterius naturæ. Nam si ejusdem naturæ
esset, eo ipso concederetur dari Deum. At substantia quæ
alterius esset naturæ, nihil cum Deo commune habere
(per <patet-ex id="102">2 propositionem</patet-ex>) adeoque
neque ejus existentiam ponere neque tollere posset. Cum
igitur ratio seu causa quæ divinam existentiam tollat, extra
divinam naturam dari non possit, debebit necessario dari,
siquidem non existit, in ipsa ejus natura, quæ propterea
contradictionem involveret. Atqui hoc de Ente absolute
infinito et summe perfecto affirmare absurdum est; ergo nec
in Deo nec extra Deum ulla causa seu ratio datur quæ ejus
existentiam tollat ac proinde Deus necessario
existit. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="aliter" numerus="2" id="111a2">
<verba><p>Posse non existere impotentia est et contra posse
existere potentia est (ut per se notum). Si itaque id quod
jam necessario existit, non nisi entia finita sunt, sunt
ergo entia finita potentiora Ente absolute infinito atque
hoc (ut per se notum) absurdum est; ergo vel nihil existit
vel Ens absolute infinitum necessario etiam existit. Atqui
nos vel in nobis vel in alio quod necessario existit,
existimus (vide
<patet-ex id="1a1">axioma 1</patet-ex>
et <patet-ex id="107">propositionem 7</patet-ex>). Ergo Ens
absolute infinitum hoc est
(per <patet-ex id="1d6">definitionem 6</patet-ex>) Deus
necessario existit. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="scholium" id="111sc">
<verba><p>In hac ultima demonstratione Dei existentiam a
posteriori ostendere volui ut demonstratio facilius
perciperetur; non autem propterea quod ex hoc eodem
fundamento Dei existentia a priori non sequatur. Nam cum
posse existere potentia sit, sequitur quo plus realitatis
alicujus rei naturæ competit eo plus virium a se habere ut
existat adeoque Ens absolute infinitum sive Deum infinitam
absolute potentiam existendi a se habere, qui propterea
absolute existit. Multi tamen forsan non facile hujus
demonstrationis evidentiam videre poterunt quia assueti sunt
eas solummodo res contemplari quæ a causis externis fiunt et
ex his quæ cito fiunt hoc est quæ facile existunt, eas etiam
facile perire vident et contra eas res factu difficiliores
judicant hoc est ad existendum non adeo faciles ad quas
plura pertinere concipiunt. Verum ut ab his præjudiciis
liberentur, non opus habeo hic ostendere qua ratione hoc
enunciatum "quod cito fit cito perit" verum sit nec etiam an
respectu totius naturæ omnia æque facilia sint an secus. Sed
hoc tantum notare sufficit me hic non loqui de rebus quæ a
causis externis fiunt sed de solis substantiis, quæ
(per <patet-ex id="106">propositionem 6</patet-ex>) a nulla
causa externa produci possunt. Res enim quæ a causis
externis fiunt, sive eæ multis partibus constent sive
paucis, quicquid perfectionis sive realitatis habent, id
omne virtuti causæ externæ debetur adeoque earum existentia
ex sola perfectione causæ externæ, non autem suæ
oritur. Contra quicquid substantia perfectionis habet, nulli
causæ externæ debetur; quare ejus etiam existentia ex sola
ejus natura sequi debet, quæ proinde nihil aliud est quam
ejus essentia. Perfectio igitur rei existentiam non tollit
sed contra ponit; imperfectio autem contra eandem tollit
adeoque de nullius rei existentia certiores esse possumus
quam de existentia Entis absolute infiniti seu perfecti hoc
est Dei. Nam quandoquidem ejus essentia omnem imperfectionem
secludit absolutamque perfectionem involvit, eo ipso omnem
causam dubitandi de ipsius existentia tollit summamque de
eadem certitudinem dat, quod mediocriter attendenti
perspicuum fore credo.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="12" id="112">
<verba><p>Nullum substantiæ attributum potest vere concipi ex quo
sequatur substantiam posse dividi.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="112d">
<verba><p>Partes enim in quas substantia sic concepta
divideretur, vel naturam substantiæ retinebunt vel non. Si
primum, tum (per
<patet-ex id="108">8 propositionem</patet-ex>) unaquæque
pars debebit esse infinita et
(per <patet-ex id="106">propositionem 6</patet-ex>) causa
sui et (per <patet-ex id="105">propositionem 5</patet-ex>)
constare debebit ex diverso attributo adeoque ex una
substantia plures constitui poterunt, quod
(per <patet-ex id="106">propositionem 6</patet-ex>) est
absurdum. Adde quod partes (per
<patet-ex id="102">propositionem 2</patet-ex>) nihil commune
cum suo toto haberent et totum
(per <patet-ex id="1d4">definitionem 4</patet-ex> et
<patet-ex id="110">propositionem 10</patet-ex>) absque suis
partibus et esse et concipi posset, quod absurdum esse nemo
dubitare poterit. Si autem secundum ponatur quod scilicet
partes naturam substantiæ non retinebunt, ergo cum tota
substantia in æquales partes esset divisa, naturam
substantiæ amitteret et esse desineret, quod
(per <patet-ex id="107">propositionem 7</patet-ex>) est
absurdum.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="13" id="113">
<verba><p>Substantia absolute infinita est
indivisibilis.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="113d">
<verba><p>Si enim divisibilis esset, partes in quas divideretur
vel naturam substantiæ absolute infinitæ retinebunt vel
non. Si primum, dabuntur ergo plures substantiæ ejusdem
naturæ, quod (per <patet-ex id="105">propositionem
5</patet-ex>) est absurdum. Si secundum ponatur, ergo (ut
supra) poterit substantia absolute infinita desinere esse,
quod (per
<patet-ex id="111">propositionem 11</patet-ex>) est etiam
absurdum.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="corollarium" id="113c">
<verba><p>Ex his sequitur nullam substantiam et consequenter
nullam substantiam corpoream, quatenus substantia est, esse
divisibilem.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="scholium" id="113sc">
<verba><p>Quod substantia sit indivisibilis, simplicius ex hoc
solo intelligitur quod natura substantiæ non potest concipi
nisi infinita et quod per partem substantiæ nihil aliud
intelligi potest quam substantia finita, quod
(per <patet-ex id="108">propositionem 8</patet-ex>)
manifestam contradictionem implicat.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="14" id="114">
<verba><p>Præter Deum nulla dari neque concipi potest
substantia.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="114d">
<verba><p>Cum Deus sit ens absolute infinitum de quo nullum
attributum quod essentiam substantiæ exprimit, negari potest
(per <patet-ex id="1d6">definitionem 6</patet-ex>) isque
necessario existat (per <patet-ex id="111">propositionem
11</patet-ex>) si aliqua substantia præter Deum daretur, ea
explicari deberet per aliquod attributum Dei sicque duæ
substantiæ ejusdem attributi existerent, quod (per
<patet-ex id="105">propositionem 5</patet-ex>) est absurdum
adeoque nulla substantia extra Deum dari potest et
consequenter non etiam concipi. Nam si posset concipi,
deberet necessario concipi ut existens; atqui hoc (per
primam partem hujus demonstrationis) est absurdum. Ergo
extra Deum nulla dari neque concipi potest
substantia. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="corollarium" numerus="1" id="114c1">
<verba><p>Hinc clarissime sequitur I° Deum esse unicum hoc est
(per
<patet-ex id="1d6">definitionem 6</patet-ex>) in rerum
natura non nisi unam substantiam dari eamque absolute
infinitam esse, ut in <patet-ex id="110sc">scholio
propositionis 10</patet-ex> jam innuimus.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="corollarium" numerus="2" id="114c2">
<verba><p>Sequitur II° rem extensam et rem cogitantem vel Dei
attributa esse vel (per <patet-ex id="1a1">axioma
1</patet-ex>) affectiones attributorum Dei.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="15" id="115">
<verba><p>Quicquid est, in Deo est et nihil sine Deo esse neque
concipi potest.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="115d">
<verba><p>Præter Deum nulla datur neque concipi potest
substantia (per <patet-ex id="114">14
propositionem</patet-ex>) hoc est
(per <patet-ex id="1d3">definitionem 3</patet-ex>) res quæ
in se est et per se concipitur. Modi autem
(per <patet-ex id="1d5">definitionem 5</patet-ex>) sine
substantia nec esse nec concipi possunt; quare hi in sola
divina natura esse et per ipsam solam concipi possunt. Atqui
præter substantias et modos nil datur
(per <patet-ex id="1a1">axioma 1</patet-ex>). Ergo nihil
sine Deo esse neque concipi potest. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="scholium" id="115sc">
<verba><p>Sunt qui Deum instar hominis corpore et mente
constantem atque passionibus obnoxium fingunt sed quam longe
hi a vera Dei cognitione aberrent, satis ex jam demonstratis
constat. Sed hos mitto : nam omnes qui naturam divinam
aliquo modo contemplati sunt, Deum esse corporeum
negant. Quod etiam optime probant ex eo quod per corpus
intelligimus quamcunque quantitatem longam, latam et
profundam, certa aliqua figura terminatam, quo nihil
absurdius de Deo, ente scilicet absolute infinito, dici
potest. Attamen interim aliis rationibus quibus hoc idem
demonstrare conantur, clare ostendunt se substantiam ipsam
corpoream sive extensam a natura divina omnino removere
atque ipsam a Deo creatam statuunt. Ex qua autem divina
potentia creari potuerit, prorsus ignorant; quod clare
ostendit illos id quod ipsimet dicunt, non intelligere. Ego
saltem satis clare meo quidem judicio demonstravi (vide
<patet-ex id="106c">corollarium propositionis 6</patet-ex>
et
<patet-ex id="108sc2">scholium II propositionis
8</patet-ex>) nullam substantiam ab alio produci vel
creari. Porro
<patet-ex id="114">propositione 14</patet-ex> ostendimus
præter Deum nullam dari neque concipi posse substantiam
atque hinc conclusimus substantiam extensam unum ex
infinitis Dei attributis esse. Verum ad pleniorem
explicationem adversariorum argumenta refutabo quæ omnia huc
redeunt primo quod substantia corporea quatenus substantia
constat ut putant partibus et ideo eandem infinitam posse
esse et consequenter ad Deum pertinere posse negant. Atque
hoc multis exemplis explicant ex quibus unum aut alterum
afferam. Si substantia corporea aiunt est infinita,
concipiatur in duas partes dividi; erit unaquæque pars vel
finita vel infinita. Si illud, componitur ergo infinitum ex
duabus partibus finitis, quod est absurdum. Si hoc, datur
ergo infinitum duplo majus alio infinito, quod etiam est
absurdum. Porro si quantitas infinita mensuratur partibus
pedes æquantibus, infinitis talibus partibus constare
debebit ut et si partibus mensuretur digitos æquantibus ac
propterea unus numerus infinitus erit duodecies major alio
infinito. Denique si ex uno puncto infinitæ cujusdam
quantitatis concipiatur duas lineas ut AB, AC, certa ac
determinata in initio distantia in infinitum protendi,
certum est distantiam inter B et C continuo augeri et tandem
ex determinata indeterminabilem fore. Cum igitur hæc absurda
sequantur ut putant ex eo quod quantitas infinita
supponitur, inde concludunt substantiam corpoream debere
esse finitam et consequenter ad Dei essentiam non
pertinere. Secundum argumentum petitur etiam a summa Dei
perfectione. Deus enim inquiunt cum sit ens summe perfectum,
pati non potest : atqui substantia corporea quandoquidem
divisibilis est, pati potest; sequitur ergo ipsam ad Dei
essentiam non pertinere. Hæc sunt quæ apud scriptores
invenio argumenta quibus ostendere conantur substantiam
corpoream divina natura indignam esse nec ad eandem posse
pertinere. Verumenimvero si quis recte attendat, me ad hæc
jam respondisse comperiet quandoquidem hæc argumenta in eo
tantum fundantur quod substantiam corpoream ex partibus
componi supponunt, quod jam
(per <patet-ex id="112">propositionem 12</patet-ex> cum
<patet-ex id="113c">corollario propositionis 13</patet-ex>)
absurdum esse ostendi. Deinde si quis rem recte perpendere
velit, videbit omnia illa absurda (siquidem omnia absurda
sunt, de quo non jam disputo) ex quibus concludere volunt
substantiam extensam finitam esse, minime ex eo sequi quod
quantitas infinita supponatur sed quod quantitatem infinitam
mensurabilem et ex partibus finitis conflari supponunt;
quare ex absurdis quæ inde sequuntur, nihil aliud concludere
possunt quam quod quantitas infinita non sit mensurabilis et
quod ex partibus finitis conflari non possit. Atque hoc idem
est quod nos supra (<patet-ex id="112">propositione
12</patet-ex> etc.) jam demonstravimus. Quare telum quod in
nos intendunt, in se ipsos revera conjiciunt. Si igitur ipsi
ex suo hoc absurdo concludere tamen volunt substantiam
extensam debere esse finitam, nihil aliud hercle faciunt
quam si quis ex eo quod finxit circulum quadrati
proprietates habere, concludit circulum non habere centrum
ex quo omnes ad circumferentiam ductæ lineæ sunt
æquales. Nam substantiam corpoream quæ non nisi infinita,
non nisi unica et non nisi indivisibilis potest concipi
(vide <patet-ex id="108">propositiones 8</patet-ex>,
<patet-ex id="105">5</patet-ex>
et <patet-ex id="112">12</patet-ex>) eam ipsi ad
concludendum eandem esse finitam, ex partibus finitis
conflari et multiplicem esse et divisibilem concipiunt. Sic
etiam alii postquam fingunt lineam ex punctis componi, multa
sciunt invenire argumenta quibus ostendant lineam non posse
in infinitum dividi. Et profecto non minus absurdum est
ponere quod substantia corporea ex corporibus sive partibus
componatur quam quod corpus ex superficiebus, superficies ex
lineis, lineæ denique ex punctis componantur. Atque hoc
omnes qui claram rationem infallibilem esse sciunt, fateri
debent et imprimis ii qui negant dari vacuum. Nam si
substantia corporea ita posset dividi ut ejus partes
realiter distinctæ essent, cur ergo una pars non posset
annihilari manentibus reliquis ut ante inter se connexis? et
cur omnes ita aptari debent ne detur vacuum? Sane rerum quæ
realiter ab invicem distinctæ sunt, una sine alia esse et in
suo statu manere potest. Cum igitur vacuum in natura non
detur (de quo alias) sed omnes partes ita concurrere debent
ne detur vacuum, sequitur hinc etiam easdem non posse
realiter distingui hoc est substantiam corpoream quatenus
substantia est, non posse dividi. Si quis tamen jam quærat
cur nos ex natura ita propensi simus ad dividendam
quantitatem? ei respondeo quod quantitas duobus modis a
nobis concipitur, abstracte scilicet sive superficialiter
prout nempe ipsam imaginamur vel ut substantia, quod a solo
intellectu fit. Si itaque ad quantitatem attendimus prout in
imaginatione est, quod sæpe et facilius a nobis fit,
reperietur finita, divisibilis et partibus conflata; si
autem ad ipsam prout in intellectu est, attendimus et eam
quatenus substantia est, concipimus, quod difficillime fit,
tum ut jam satis demonstravimus, infinita, unica et
indivisibilis reperietur. Quod omnibus qui inter
imaginationem et intellectum distinguere sciverint, satis
manifestum erit, præcipue si ad hoc etiam attendatur quod
materia ubique eadem est nec partes in eadem distinguuntur
nisi quatenus materiam diversimode affectam esse concipimus,
unde ejus partes modaliter tantum distinguuntur, non autem
realiter. Exempli gratia aquam quatenus aqua est, dividi
concipimus ejusque partes ab invicem separari; at non
quatenus substantia est corporea; eatenus enim neque
separatur neque dividitur. Porro aqua quatenus aqua
generatur et corrumpitur; at quatenus substantia nec
generatur nec corrumpitur. Atque his me ad secundum
argumentum etiam respondisse puto quandoquidem id in eo
etiam fundatur quod materia quatenus substantia divisibilis
sit et partibus confletur. Et quamvis hoc non esset, nescio
cur divina natura indigna esset quandoquidem
(per <patet-ex id="114">propositionem 14</patet-ex>) extra
Deum nulla substantia dari potest a qua ipsa
pateretur. Omnia inquam in Deo sunt et omnia quæ fiunt per
solas leges infinitæ Dei naturæ fiunt et ex necessitate ejus
essentiæ (ut mox ostendam) sequuntur; quare nulla ratione
dici potest Deum ab alio pati aut substantiam extensam
divina natura indignam esse tametsi divisibilis supponatur
dummodo æterna et infinita concedatur. Sed de his
impræsentiarum satis.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="16" id="116">
<verba><p>Ex necessitate divinæ naturæ infinita infinitis modis
(hoc est omnia quæ sub intellectum infinitum cadere possunt)
sequi debent.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="116d">
<verba><p>Hæc propositio unicuique manifesta esse debet si modo
ad hoc attendat quod ex data cujuscunque rei definitione
plures proprietates intellectus concludit, quæ revera ex
eadem (hoc est ipsa rei essentia) necessario sequuntur et eo
plures quo plus realitatis rei definitio exprimit hoc est
quo plus realitatis rei definitæ essentia involvit. Cum
autem natura divina infinita absolute attributa habeat
(per <patet-ex id="1d6">definitionem 6</patet-ex>) quorum
etiam unumquodque infinitam essentiam in suo genere
exprimit, ex ejusdem ergo necessitate infinita infinitis
modis (hoc est omnia quæ sub intellectum infinitum cadere
possunt) necessario sequi debent. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="corollarium" numerus="1" id="116c1">
<verba><p>Hinc sequitur Deum omnium rerum quæ sub intellectum
infinitum cadere possunt, esse causam
efficientem.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="corollarium" numerus="2" id="116c2">
<verba><p>Sequitur II° Deum causam esse per se, non vero per
accidens.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="corollarium" numerus="3" id="116c3">
<verba><p>Sequitur III° Deum esse absolute causam
primam.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="17" id="117">
<verba><p>Deus ex solis suæ naturæ legibus et a nemine coactus
agit.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="117d">
<verba><p>Ex sola divinæ naturæ necessitate vel (quod idem est)
ex solis ejusdem naturæ legibus infinita absolute sequi modo
<patet-ex id="116">propositione 16</patet-ex> ostendimus et
<patet-ex id="115">propositione 15</patet-ex> demonstravimus
nihil sine Deo esse nec concipi posse sed omnia in Deo esse;
quare nihil extra ipsum esse potest a quo ad agendum
determinetur vel cogatur atque adeo Deus ex solis suæ naturæ
legibus et a nemine coactus agit. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="corollarium" numerus="1" id="117c1">
<verba><p>Hinc sequitur I° nullam dari causam quæ Deum
extrinsece vel intrinsece præter ipsius naturæ perfectionem
incitet ad agendum.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="corollarium" numerus="2" id="117c2">
<verba><p>Sequitur II° solum Deum esse causam liberam. Deus enim
solus ex sola suæ naturæ necessitate existit (per
<patet-ex id="111">propositionem 11</patet-ex>
et <patet-ex id="114c1">corollarium I propositionis
14</patet-ex>) et ex sola suæ naturæ necessitate agit (per
<patet-ex id="117">propositionem
præcedentem</patet-ex>). Adeoque
(per <patet-ex id="1d7">definitionem 7</patet-ex>) solus
est causa libera. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
<entitas typus="scholium" id="117sc">
<verba><p>Alii putant Deum esse causam liberam propterea quod
potest ut putant efficere ut ea quæ ex ejus natura sequi
diximus hoc est quæ in ejus potestate sunt, non fiant sive
ut ab ipso non producantur. Sed hoc idem est ac si dicerent
quod Deus potest efficere ut ex natura trianguli non
sequatur ejus tres angulos æquales esse duobus rectis sive
ut ex data causa non sequatur effectus, quod est
absurdum. Porro infra absque ope hujus propositionis
ostendam ad Dei naturam neque intellectum neque voluntatem
pertinere. Scio equidem plures esse qui putant se posse
demonstrare ad Dei naturam summum intellectum et liberam
voluntatem pertinere; nihil enim perfectius cognoscere sese
aiunt quod Deo tribuere possunt quam id quod in nobis summa
est perfectio. Porro tametsi Deum actu summe intelligentem
concipiant, non tamen credunt eum posse omnia quæ actu
intelligit, efficere ut existant nam se eo modo Dei
potentiam destruere putant. Si omnia inquiunt quæ in ejus
intellectu sunt, creavisset, nihil tum amplius creare
potuisset, quod credunt Dei omnipotentiæ repugnare ideoque
maluerunt Deum ad omnia indifferentem statuere nec aliud
creantem præter id quod absoluta quadam voluntate decrevit
creare. Verum ego me satis clare ostendisse puto
(vide <patet-ex id="116">propositionem 16</patet-ex>) a
summa Dei potentia sive infinita natura infinita infinitis
modis hoc est omnia necessario effluxisse vel semper eadem
necessitate sequi eodem modo ac ex natura trianguli ab
æterno et in æternum sequitur ejus tres angulos æquari
duobus rectis. Quare Dei omnipotentia actu ab æterno fuit et
in æternum in eadem actualitate manebit. Et hoc modo Dei
omnipotentia longe meo quidem judicio perfectior
statuitur. Imo adversarii Dei omnipotentiam (liceat aperte
loqui) negare videntur. Coguntur enim fateri Deum infinita
creabilia intelligere quæ tamen nunquam creare poterit. Nam
alias si scilicet omnia quæ intelligit crearet, suam juxta
ipsos exhauriret omnipotentiam et se imperfectum
redderet. Ut igitur Deum perfectum statuant, eo rediguntur
ut simul statuere debeant ipsum non posse omnia efficere ad
quæ ejus potentia se extendit, quo absurdius aut Dei
omnipotentiæ magis repugnans non video quid fingi
possit. Porro ut de intellectu et voluntate quos Deo
communiter tribuimus, hic etiam aliquid dicam, si ad æternam
Dei essentiam intellectus scilicet et voluntas pertinent,
aliud sane per utrumque hoc attributum intelligendum est
quam quod vulgo solent homines. Nam intellectus et voluntas
qui Dei essentiam constituerent, a nostro intellectu et
voluntate toto cælo differre deberent nec in ulla re
præterquam in nomine convenire possent; non aliter scilicet
quam inter se conveniunt canis, signum cæleste et canis,
animal latrans. Quod sic demonstrabo. Si intellectus ad
divinam naturam pertinet, non poterit uti noster intellectus
posterior (ut plerisque placet) vel simul natura esse cum
rebus intellectis quandoquidem Deus omnibus rebus prior est
causalitate (per <patet-ex id="116c1">corollarium I
propositionis 16</patet-ex>) sed contra veritas et formalis
rerum essentia ideo talis est quia talis in Dei intellectu
existit objective. Quare Dei intellectus quatenus Dei
essentiam constituere concipitur, est revera causa rerum tam
earum essentiæ quam earum existentiæ, quod ab iis videtur
etiam fuisse animadversum qui Dei intellectum, voluntatem et
potentiam unum et idem esse asseruerunt. Cum itaque Dei
intellectus sit unica rerum causa videlicet (ut ostendimus)
tam earum essentiæ quam earum existentiæ, debet ipse
necessario ab iisdem differre tam ratione essentiæ quam
ratione existentiæ. Nam causatum differt a sua causa præcise
in eo quod a causa habet. Exempli gratia homo est causa
existentiæ, non vero essentiæ alterius hominis; est enim hæc
æterna veritas et ideo secundum essentiam prorsus convenire
possunt; in existendo autem differre debent et propterea si
unius existentia pereat, non ideo alterius peribit sed si
unius essentia destrui posset et fieri falsa, destrueretur
etiam alterius essentia. Quapropter res quæ et essentiæ et
existentiæ alicujus effectus est causa, a tali effectu
differre debet tam ratione essentiæ quam ratione
existentiæ. Atqui Dei intellectus est et essentiæ et
existentiæ nostri intellectus causa; ergo Dei intellectus
quatenus divinam essentiam constituere concipitur, a nostro
intellectu tam ratione essentiæ quam ratione existentiæ
differt nec in ulla re præterquam in nomine cum eo convenire
potest, ut volebamus. Circa voluntatem eodem modo
proceditur, ut facile unusquisque videre potest.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="18" id="118">
<verba><p>Deus est omnium rerum causa immanens, non vero
transiens.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="118d">
<verba><p>Omnia quæ sunt, in Deo sunt et per Deum concipi debent
(per <patet-ex id="115">propositionem 15</patet-ex>) adeoque
(per <patet-ex id="116c1">corollarium I propositionis
16</patet-ex> hujus) Deus rerum quæ in ipso sunt, est causa,
quod est primum. Deinde extra Deum nulla potest dari
substantia (per <patet-ex id="114">propositionem
14</patet-ex>) hoc est (per <patet-ex id="1d3">definitionem
3</patet-ex>) res quæ extra Deum in se sit, quod erat
secundum. Deus ergo est omnium rerum causa immanens, non
vero transiens. Q.E.D.</p></verba>
</entitas>
</entitas>
<entitas typus="propositio" numerus="19" id="119">
<verba><p>Deus sive omnia Dei attributa sunt æterna.</p></verba>
<entitas typus="demonstratio" id="119d">
<verba><p>Deus enim (per <patet-ex id="1d6">definitionem
6</patet-ex>) est substantia quæ
(per <patet-ex id="111">propositionem 11</patet-ex>)
necessario existit hoc est
(per <patet-ex id="107">propositionem 7</patet-ex>) ad
cujus naturam pertinet existere sive (quod idem est) ex
cujus definitione sequitur ipsum existere adeoque
(per <patet-ex id="1d8">definitionem 8</patet-ex>) est
æternus. Deinde per Dei attributa intelligendum est id